środa, 15 stycznia 2014

Stanowienie Piechoty Cudzoziemskiej - czyli planowanie i wytyczanie obozu.

Dziś będzie o stanowieniu piechoty cudzoziemskiej czyli budowaniu obozów dla niej. Przepis na to podaje nam Józef Naronowicz Naroński w "Budownictwie Wojennym". Swoje dzieło stworzył już po interesujących nas zmaganiach o Smoleńsk, a nawet po bezpowrotnej utracie Smoleńska przez Rzeczpospolitą w 1654 roku. Jednak inżynier swoją pracę opierał na dziełach innych autorów, którzy tworzyli we wcześniejszych latach XVII wieku i jego instrukcje "stanowienia piechoty cudzoziemskiej" są jak najbardziej adekwatne dla czasów nas interesujących.

A na początek robiono tak:
"Do stawienia obozów trzeba wiedzieć wiele chorągwi którego ludu miejsca pułkiem swym zajmą, według której wiadomości pułkami rozdzieli ich place wszerz i wdłuż. A tak jakom wyżej uczył, oboźny z indzienierem upatrzywszy plac na obóz, delineacyją uczyniwszy na mappie i zniozszy się z hetmanem, obozu abrys na tejże mappie uczyniwszy i na pułki je podzieliwszy, na ziemi według mappy tam gdzie ma bydź obóz, laskami rozmierzywszy na pułki wytknie i zaś kożdy pułk regimentowy kwater majster na chorągwie i swe oficyjerze podzieli. A do rozdzielenia chorągwi i pułków to za regułę wiedzieć potrzeba, wiele która chorągiew miejsca ma zasiadać i ich ulice miarę mieć w podzieleniu.

Do stawienia obozu całego co wiedzieć potrzeba w podzieleniu placów.

Chorągiew tedy usarzska i kozacka w jeden rząd wdłuż bierze miejsca stóp 833 1/3, wszerz stóp 50.

Chorągiew rajtarska cudzoziemska we dwa rzędy biorą dłużyny stóp 320, Szerzyny oba rzędy z ulicą stóp 70. Ulica między chorągwiami po stóp 20, a między pułkami placu stóp 40.

Piechota wdłuż we dwa rzędy rachując zajmują placu Dłużyny także stóp 320, Szerzyny stóp 24, między chorągwiami placu po 8 stóp, a między regimentami placu stóp 40."

Gdy już na "mappie" wszystko obmyślono, przy pomocy chorągiewek i innych instrumentów  dokładnie wytyczano place z rozmierzeniem ulic, budek, szlaszów i monsterplacu.

szkic obozu dla 600 piechoty z "Budownictwo Wojenne"

"STANOWIENIE PIECHOTY CUDZOZIEMSKIEJ

Pułk, który ma mieć holanderskiej maniery chorągwi 6, po stu pod każdą, czyni zołdatów 600 w regimencie. Tedy biorą placu na cały regiment z oberszterem i kapitany swemi 300 stóp dłużyny. Lecz ja dla wozów kapitańskich 20 stóp przyczyniłem, tedy 320 dłużyny jako AB i DC, zaś przeczyny 260 bez przyczynku, według cudzoziemskiej maniery jako BC i AD, a to rachując tym sposobem. Każdą chorągiew stawiam we dwa rzędy z budkami ich do siebie czołem. Kożda budka ma szerzyny stóp 8 jako ab i cd także gh, ef, a tak i wszytkie. Całego rzędu wszytkich bud dłużyny stóp 200 jako ac. Między rzędami bud ulice wszędzie, także stóp 8 jako bc, dg, a tak i wszędzie. A tę dłużynę 200 stóp bud wolno rozdzielić na wiele chce bud; jeśli po dwa na budkę — tedy w każdym rzędzie po 20 bud będzie, na 80 zołdatów, a ostatek samych oficyjerów 20 osób na swych placach stać będą; jeśli po cztery — tedy tyło po 10 bud będzie. Co wszytko na woli oficyjerów i zołdatów będzie należało, którego placu dłużyny obu rzędów na jedne chorągiew rachując po 200 wdłuż, a wszerz po 8, przychodzi na wszytką piechotę na 80 po pięciu stóp przeczyny w długiej samej linii, a po 8 dłużyny. Od tych bud do placu kapitańskiego ci, hk stóp 20. 

Namioty Polskiego Regimentu na inscenizacji


Kapitański zaś plac zajmuje oba rzędy piechoty swej wszerz stóp 24 jako ik,Al. Dłużyny zaś kapitańskiego placu miało bydź według zwyczaju cudzoziemskiego stóp 40, lecz (jakom wyżej wzmiankę czynił) dla wozów żywności daję dłużyny placu polską manierą stóp 60 jako iA, kl, uliczka między nimi po stóp 8. A tym sposobem wszytkim, tak piechocie, jako i kapitanom, plac ma bydź dawany i dzielony.

Obersztera plac, zostawiwszy uliczkę od kapitanów z obu stron po stóp zwyczajną 8, ma szerzyny placu jako prsu stóp także 60, a dłużyny, która szersza stóp 66 jako psru. A ma stać oberszter we śrzodku między trzema z obu stron kapitanami, zostawiwszy ulicę xpys równą z inszemi stóp 20; w tyle onego na obersterletnanta, na dwór jego i na inne oficyjere dzieli się placu na stóp 75 dłużyny jako x aa,y bb, ostatek placu na monsterplac jako aa z stóp 125. 

wizualizacja 3D z naniesionym wymiarowaniem metrycznym

W tyle regimentu placu ulice stóp 20 jako a cc, a szerzyny placów dalej na same mniejsze oficyjery stóp 20, wdłuż zaś zostawiwszy uliczkę do przechodu na stóp 10 idą te salasze jako przez wszytką przeczynę regimentu, które to tylne place jako ccB wolno rozdzielić na wiele chce części, według potrzeby oficyjerów mniejszych.

Lecz gdy regiment ma 1000 zołdatów jako maniera polska, francuska zaś 1200, tedy na tysiąc regimentu placu tejże wyższej proporcyi, nie odmieniając reguły i nie przyczyniając tak zołdatowi, jako oficyjerom i oberszterowi dłużyny jako ABDC także 320, lecz szerzyny, bo 400 piechoty z kapitanami i oficyjerami przybywa, stóp będzie 388. Na 1200 regimentu dłużyny zwyczajnej 320, a szerzyny będzie stóp 452. "

W tekście tym prócz planu obozu, wymiaru placów kapitańskich, ćwiczebnych, wymiru placu na jednego żołnierza przypadającego, mamy też potwierdzenie informacji, że istniały tzw ślepe porcje. Na 100 stawek żołdu przypada 80 żołnierzy. Resztę pobierają oberszter, obersterletnant, kapitan i inni mniejsi oficyjerowie, ale o tym trochę w następnych wpisach.


wizualizacja 3D obozu na 600 żołnierzy

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz