środa, 15 czerwca 2016

15 Iuni - czas spędziliśmy na grze w karty.


Karty wykonane na wzór kart Marcina Skorupki
wykonała Gloria

Król zdążał pod Smoleńsk. Wiedząc że wojsko jeszcze się zbiera i nie musi zbytnio spieszyć się z odsieczą umilał sobie podróż na różne sposoby. Jednym z nich była gra w karty. O to co pisze Kanclerz wielki litewski:
"15 czerwca Dzień ten przeznaczono na wypoczynek; czas spędziliśmy na grze w karty. Ja, przy sprzyjającej fortunie, uszczknąłem pieniędzy,i królowi, i królewiczowi Kazimierzowi."

Niestety nie wiemy w jaką grę grali, ale w XVII wieku dosyć popularną grą była Pikieta, dlatego zamieszczam jej historię i zasady:

PIKIETA

Jedna z najstarszych gier karcianych pochodząca z Francji i według niektórych źródeł znana tam już pod koniec XIV wieku jako ronflé i cent. Zasady gry stworzył rzekomo Etienne de Vignolles (kawaler la Hire), towarzysz walk Joanny d'Arc. Pikieta rozpowszechniła się we Francji w XV wieku; szczyt popularności osiągnęła w XVIII wieku, gdy stała się znana w całej Europie. Obowiązujące do dzisiaj zasady gry i jej zapisu ustalił Charles Picąuet z Troyes. Nazwa gry pochodzi od jego nazwiska.

W Polsce pikieta w XIX wieku uważana już była za grę dawną, znano różne warianty gry: rummelpikietę, pikietę z rubikonem, rozbójnicką, normańską, cesarską, pisaną, „a la poule". W Rosji pikieta znana jest jako gra w „kogucika".

Karty (pisane) krakowskiego kartownika
Marcina Skorupki 1595r

Rekwizyty :

Talia tak zwana pikietowa (talia "polska" 32 karty, od asów do siódemek). Starszeństwo kart od asa do siódemki. Wartość punktowa kart: as — 11, figura i dziesiątka — 10, blotki — według ilości oczek. Nie ma koloru atutowego.

Zasady gry:

Pierwszego rozdającego wyznacza się przez losowanie. Rozdaje się po dwie karty. Każdy z graczy otrzymuje dwanaście kart. Pozostałe osiem kart rozdający rozdziela na dwa zakryte talony: pięcio kartowy (tak zwany talon przeciwnika) i trzy kartowy (tak zwany talon rozdającego).

Jeżeli któryś z graczy ma w ręku tak zwaną „carte blanche" (zestaw kart bez figur, bez żadnego króla, damy ani waleta), otrzymuje od razu dziesięć punktów premii.

Wymiana

Wymianę kart rozpoczyna przeciwnik rozdającego. Ma on obowiązek wymienić co najmniej jedną z kart w ręku na jedną z kart swego talonu. Może wymienić do pięciu kart (cały talon). Jeśli wymienia mniej niż pięć kart, pozostające na stole po wymianie karty swego talonu ma prawo podejrzeć.

Rozdający nie ma obowiązku wymiany. Może wymienić tyle kart, ile pozostało na stole (trzy ze swego talonu oraz te, które w swoim talonie pozostawił przeciwnik). Karty nie wymienione ma prawo po wymianie podejrzeć (poza tymi, które zrzucił przeciwnik).

Licytacja

Licytację rozpoczyna przeciwnik rozdającego.

Licytacja polega na kolejnym zgłaszaniu posiadanych w ręku długich kolorów, sekwensów i kompletów.

Ten z graczy, który ma najdłuższy kolor, otrzymuje za niego punkty - tyie punktów,, ile kart w kolorze. Je^ obydwaj gracze mają kolory tej samej długości, wygrywa w licytacji i zdobywa punkty za kolor ten z graczy, którego kolor ma wyższą wartość punktową (większą sumę oczek wszystkich kart w kolorze).

Następnie licytuje się sekwensy. Mają one swoje specjalne nazwy, wywodzące się z łaciny: sekwens ośmio kartowy (pełny kolor) — oktawa, siedmio kartowy — septa, sześcio kartowy — seksta, pięcio kartowy — kwinta, cztero kartowy — kwarta i trzy kartowy — terc.

Ten z graczy, który ma najdłuższy sekwens, otrzymuje za niego punkty. Za oktawę — 18, za septę — 17, za sekstę — 16, za kwintę — 15, za kwartę — 4, za terc — 3. Jeśli obydwaj gracze mają sekwensy tej samej długości, wygrywa w licytacji ten z graczy, którego sekwens rozpoczyna się od wyższej karty. Najstarszy sekwens, od asa, nosi dodatkową nazwę „major" (terc major, septa major).

Ten z graczy, który wygrał licytację sekwensów, zdobywa punkty nie tylko za sekwens wygrywający, lecz i za wszystkie inne, słabsze sekwensy w ręku.

Następnie licytuje się komplety: trzy lub cztery jednakiej wysokości karty w ręku. Ten z graczy, który ma najstarszy komplet, otrzymuje punkty. Za komplet cztero kartowy — 14, za komplet trzy kartowy — 3.

Każdy komplet cztero kartowy jest starszy od każdego kompletu trzy kartowego. Jeśli komplety są tej samej długości, w licytacji wygrywa komplet złożony z wyższych kart.

Ten z graczy, który wygrał licytację kompletów, zdobywa punkty nie tylko za komplet wygrywający, lecz i za wszystkie inne, słabsze komplety w ręku.

W licytacji kolorów, sekwensów i kompletów biorą udział wszystkie karty w ręku. Każda karta może być jednocześnie częścią koloru, sekwensu i kompletu.

Jeżeli w licytacji wzięły udział wszystkie karty gracza (każda z nich była częścią koloru, sekwensu lub kompletu), gracz otrzymuje 20 punktów premii za tak zwaną „carte rouge".

Jeżeli w licytacji któryś z graczy zdobędzie w sumie 30 punktów lub więcej, kontrpartner zaś nie zdobędzie ani jednego punktu, wygrywający licytację zdobywa dodatkowo 60 punktów premii.

Rozgrywka

Pierwszy wychodzi przeciwnik rozdającego. Nie ma koloru atutowego. O wzięciu lewy decyduje starszeństwo kart. Jest obowiązek dorzucania do koloru. Nie ma obowiązku przebijania starszą kartą.

Za każde wyjście ten z graczy, który wychodzi, otrzymuje jeden punkt (za wyjście, nie za wzięcie lewy!). Za ostatnie wyjście zdobywa się dwa punkty.

Rozgrywkę wygrywa ten z graczy, który weźmie więcej niż połowę lew. Za wygraną rozgrywkę (za siódmą lewę) otrzymuje się 10 punktów.

Jeśli w toku rozgrywki któryś z graczy zdobędzie 30 lub więcej punktów (łącznie z poprzednio otrzymanymi punktami za licytację), kontrpartner zaś nie ma ani jednego punktu, wygrywający otrzymuje dodatkowo 30 punktów premii. Premia ta oczywiście nie obowiązuje, gdy gracz otrzymał już uprzednio premię w licytacji za przekroczenie 30 zdobytych punktów.

Obliczenie otrzymywanych punktów prowadzi się zarówno w licytacji, jak i w rozgrywce na bieżąco.

Wygrywa ten, kto w sumie, w licytacji i w rozgrywce, zdobył więcej punktów. Wygrywającemu dolicza się za wygraną dodatkowo 100 punktów premii.

Pełna partia pikiety składa się z czterech rozdań; każdy z graczy rozdaje karty dwukrotnie.




Inna pikietę możemy odnaleźć w połowie XVII wieku. To satyryczne dziełko "Wesołe Echo Pikiety Woienney, y Lamentowney Dumy Karola Gustawa Krola Szwedzkiego " Tak to anonimowy autor porównał historię najazdu szwedzkiego na Rzeczpospolitą, do modnej ówcześnie gry karcianej. O tym może kiedy indziej.

piątek, 10 czerwca 2016

9 Juni 1595 - Narodziny Władysława

Dnia 9 czerwca minęła 421 rocznica narodzin Władysława Wazy przyszłego króla. Przyszedł na świat w królewskim pałacu w Łobzowie nieopodal Krakowa. Historia królewskiej rezydencji może być odbiciem historii Rzeczypospolitej. Założona przez Kazimierza Wielkiego przez lata była zameczkiem, potem pałacem ogrodami królewskimi. Posiadłość lata świetności przeżywała w pierwszej połowie XVII wieku.

Widok Łobzowa w początkach XVII wieku


Miejsce to często odwiedzał ojciec Władysława Zygmunt, sam ponoć doglądając drzew sadu i innych roślin.
Kres świetności rezydencji jak większości polskich zamków i rezydencji to 'Potop" szwedzki. Szwedzi splądrowali wnętrza pałacu. Jan III Sobieski próbował przywrócić świetność królewskiej rezydencji. W czasie wyprawy wiedeńskiej mieszkała tam i oczekiwała wieści Maria Kazimiera wraz z dziećmi.
Jednak 100 lat później Stanisław Staszic tak pisał o tym miejscu "Wspaniały ogród, w którym stały jeszcze owe starożytne lipy i dęby, ręką (...) monarchów sadzone (...) i te (...) szacowne drzewa wycięto, by na ich miejscu zasadzono kartofle i czwikłę" 

Widok Łobzowa w ruinie.


W XIX wieku już pod zaborami utworzono tam szkołę kadetów. W czasach II Rzeczypospolitej mieściła sie tam szkoła podchorążych, a dziś gospodarzem jest Politechnika Krakowska.

środa, 1 czerwca 2016

"Wypadek hetmana Radziwiłła"

Na początku czerwca król niespiesznie zdążając do Smoleńska przebywał w Grodnie. Tam dotarła do niego niepokojąca wiadomość o hetmanie Radziwille:

"Rozpoczęliśmy miesiąc w Grodnie. Ja (Albrycht Stanisław Radziwiłł) często, a nawet codziennie miewałem audiencje u króla, omawiając wojnę moskiewską i listy przynoszone z obozu. Poruszył króla wypadek hetmana Radziwiłła, który dokonawszy szczęśliwej wyprawy przeciw Moskwie, został tknię­ty paraliżem. Bał się król, by nie zrodziły się różne niepokoje i rozruchy wśród wojska, bo byle sposobność zwykła podniecać żołnierzy niespo­kojnych i niekiedy niecierpliwych z powodu niedostatków. Często odbywały się prywatne posiedzenia, w których brali udział niektórzy z senatorów, bo przybyli i biskup wileński, i podskarbi koronny, i marszałek nadworny litewski, i kasztelan miński, i podskarbi litewski."

A tak pisze o tym w swoim diariuszu Jan Moskorzowski:

"Dnia 24 Maja Xią­że Pan Het­man, po­pra­wy żad­nej na zdro­wiu nie czu­jąc, ex con­si­lio me­dy­ków i za proś­bą i per­sva­zią wszyt­kie­go woj­ska wy­je­chał z obo­zu do Ko­py­si, re­di­tu­rus byle zdro­wia po­ra­to­wał. W woj­sku zo­sta­wił na swym miej­scu P. Ja­kó­ba Ma­da­lań­skie­go, Woj­skie­go Mści­sław­skie­go, człe­ka ry­cer­skie­go i od­waż­ne­go a……. Re­gi­men­ta­rzo­wi woj­sko­we­mu przy­dał w nie­byt­no­ści swej Pana Jana Mo­sko­rzow­skie­go, przez któ­re­go szły wszyst­kie in­struk­tie woj­sko­we, con­si­lia het­mań­skie, ten sej­mom wszyt­kim i re­bus ge­ren­dis in­te­re­rat."

Smoleńskie potyczki.


Jak czytamy dla 48-mio letniego hetmana polnego trudy kampanii zimowo wiosennej były zbyt ciężkie. W tym czasie wielokrotnie, uszczuplając swoje siły wyprawiał zaopatrzenie i posiłki dla załogi smoleńskiej. Uprzykrzał życie Moskalom, czyniąc na nich wypady, zasadzki rwał nieprzyjacielskie wojsko. Wysyłał większe podjazdy by jak przypadku Mścisława chronić inne miasta i ziemię litewską przed szechinowymi incursiami.
Musiał jakiś czas odpocząć. W toku późniejszych relacji w skutek różnych wydarzeń paraliż szybko ustąpił, ale o tym później.